„CMENTARZ W PRADZE” Umberto Eco

Paryż, rok 1897, plac Maubert, zapadły sklepik ze starociami, a w nim właściciel nerwowo tworzący  pamiętnik minionych dni, usiłujący przypomnieć sobie kim właściwie jest.

Simone Simonini, okresowo występujący jako ksiądz Dalla Piccola, cierpiący na amnezję i rozdwojenie jaźni z powodu niedawnych wstrząsających wydarzeń, już w pierwszym rozdziale przedstawia się nam jako wredny typ. Nienawidzący wszystkiego i wszystkich (no, oprócz wyśmienitej, francuskiej kuchni) przypomina żałosną  i śmieszną karykaturę człowieka. I owszem, przy wstępie uśmiechniemy się z politowaniem, może czasem zaśmiejemy się w głos, ale i skrzywimy z niesmakiem, bo słowa jakie Eco wkłada w usta głównego bohatera argumentującego obrzydzenie do rodzaju ludzkiego brzmią zarazem komicznie i obrzydzająco.  

On sam zaś okazuje się być fałszerzem dokumentów wszelakich, a zajęcie to stanowi źródło jego dochodów. Sam zaś zaczyna szybko być postrzegany jako "wartościowe" źródło przez różnych agentów wywiadu i zaczyna z nimi satysfakcjonującą dla wszystkich stron współpracę. Preparowanie dokumentów i pism szkalujących przeciwników politycznych oraz różnych grup społecznych, pozbywanie się niewygodnych świadku, manipulacje, oszczerstwa i absolutny brak skrupułów przed wyrządzeniem największych łotrostw stają się głównym jego życiowym celem i współgrają z jego naturą.

 

Eco ze znaną sobie wielką erudycją prowadzi nas przez meandry "wielkiej" polityki i ciemnych sprawek. Preparowanie dokumentów i pism szkalujących przeciwników politycznych oraz różnych grup społecznych, które wywołują określone i zaplanowane reakcje państwowych grup interesów oraz całych społeczeństw.
Uczestniczymy w różnych wydarzeniach historycznych: od zjednoczenia Włoch, wojnę prusko-francuską, Komunę Paryską, afera Dreyfusa, śledząc politykę europejskich mocarstw sądzimy z pozoru, że mamy do czynienia z pasjonującą i wciągającą historią szpiegowsko-kryminalną z rodzaju płaszcza i szpady nad którą unosi się duch Alexandra Dumasa (który również pojawia się na kartach książki) i Wiktora Hugo. Jezuici, masoni, Żydzi, ezoterycy, sataniści, terroryści, karbonariusze, szpiedzy i wszelkiej maści rewolucjoniści. Są tu wszyscy, którzy w tym czasie rozpalali wyobraźnię społeczeństw starego kontynentu włącznie z młodym doktorem Freudem i rodzącą się psychiatrią.

  

I choć dzwonek alarmowy delikatnie brzęczy się już na początkowych stronach książki, całkowita groza tej powieści, ukryta pod płaszczykiem intrygi kryminalnej ujawni się na końcu.

Głównym bowiem motywem przewodnim jaki Eco wybrał to ordynarny paszkwil "Protokoły Mędrców Syjonu" sporządzony przez carską Ochranę w celu obarczenia społeczności żydowskiej za problemy społeczne w Rosji, doprowadzając do pogromów w tym kraju. Co więcej, dokumentu, który w wielu uwierzyło, wręcz hołubiło i o zgrozo są jeszcze tacy, którzy do dziś uważają go za autentyczny. Jeśli do tego dodamy, że absolutnie wszystkie postaci i związane z nimi wydarzenia są prawdziwe, stajemy przed ogromnym lustrem, z którego wyziera na nas szaleńczy obłęd nienawiści, pogardy i uprzedzeń oraz niezmierzone pokłady ludzkiej naiwności pomieszanej z oceanem niebezpiecznej głupoty.
"Wróg to przyjaciel ludów. Potrzeba zawsze kogoś, kogo się nienawidzi, aby dzięki remu uzasadnić własną nędzę. Nienawiść to prawdziwie pierwotna pasja, anomalię stanowi miłość." - stwierdza agent carskiej Ochrany.

Wsiąkając w świat z taką pieczołowitością odmalowany przez Eco, nietrudno pojąć dlaczego w kolejnym wieku wydarzyło się w Europie to, co się wydarzyło. 
A fin de siecle nie był niestety końcem pewnej ery, a jedynie początkiem nieszczęścia, które niestety trwa dalej, teraz tylko zmieniło formę.
Porywający styl, bezbłędne odwzorowanie epoki, mistrzowskie panowanie nad słowem i niezwykła elegancja literacka.

Wydawnictwo Noir Sur Blanc, 2011
Przełożył: Krzysztof Żaboklicki
Liczba stron: 504